De Hollandsche Spectator

Wat zijn spectatoriale geschriften?

Spectators waren tijdschriften die vanuit Engeland naar Nederland kwamen. De tijdschriften bestonden uit een combinatie van verhalen, nieuws, meningen en kritiek op de maatschappij. In de menige artikelen bespotte de schrijver de samenleving waarin hij leefde en lokte discussie uit over gevoelige onderwerpen. In de tijdschriften werden ook verscheidene brieven gepubliceerd. Justus van Effen richte in 1731 de Hollandsche spectator op.

Kobus en Agnietje

In 1731 schreef van Effen zijn beroemde novelle: Kobus en Agnietje. Dit verhaal werd in de Hollandsche Spectator gepubliceerd. 

In het verhaal komt Kobus Agnietje tegen, die voor haar deur op haar moeder staat te wachten Kobus verklaart haar de liefde, waarna Agnietje hem wegstuurt. Later komt Kobus terug met zijn zusje, zij wordt goed bevriend met Agnietje. Hierdoor zal Kobus Agnietje vaker zien. Uiteindelijke groeit de liefde tussen hun. Ze willen trouwen, maar Kobus staat er financieel beter voor dan Agnietje. Dit leidt tot onrust en het huwelijk wordt niet geaccepteerd.

In dit verhaal is goed terug te zien dat van Effen in zijn tijdschrift ongebruikelijk onderwerpen aansnijd en daarmee vele mensen beledigd of verbaasd. Hij gaat tegen de normale gebruiken in. En die gedachtegang past perfect in de verlichting. Van Effen begon kritiek te leveren op dingen waar hij het niet mee eens was, zoals bijvoorbeeld de kwestie van status. Doordat hij dit gevoelige onderwerpen aansneed in zijn tijdschrift lokte hij de discussie uit en dat was precies zijn doel. Hierdoor gingen namelijk meer mensen nadenken over of hoe het er nu aan toe gaat wel de juiste manier is. 

Ingezonden brief

In nummer 162 van De Hollandsche Spectator publiceerde van Effen een ingezonden brief over het begraven van overleden mensen in de kerk. Op dat moment was er een grote discussie gaande over dat onderwerp. 

In de brief werd verteld dat het begraven van mensen in de kerk misbuik was omdat dit niet zorgvuldig genoeg gebeurde. De kerken raakten overvol en door het herhaald optillen van de stenen verzakte de vloer en sloten niet alle grafstenen even goed aan. Het gevolg was dat er in de kerk regelmatig een enorme stank hing en er snel ziektes konden ontstaan door gebrek aan hygiëne. 

Aan dit bericht kun je zien dat de spectators bedoeld waren om op dat moment heersende maatschappelijke problemen aan te snijden. Het doel van dit artikel was om een discussie uit te lokken, zodat het probleem opgelost zou worden. In de tijdschriften konden mensen dus hun mening laten horen via de ingezonden brieven. 

Ook is aan deze brief duidelijk te merken dat de verlichting een grotere rol begon te spelen in het leven van de mensen. De mens kreeg namelijk steeds meer het gevoel om zijn mening publiekelijk te uiten. De mensen werden kritischer en verstandiger en begonnen na te denken over zaken. Ze ontdekte dat ze het niet altijd eens waren met de gang van zaken en begonnen dat steeds meer te uiten. Deze brief is daar een perfect voorbeeld van. De man was het absoluut niet eens met het begraven in de kerk, aangezien dit veel problemen opleverde. In plaats van zijn mond er over te houden, schreef hij een brief met daarin kritisch commentaar op de gang van zaken.